Openbaarheid van overheidsinformatie: van passieve naar actieve openbaarmaking
Transparantie en openbaarheid van overheidsinformatie zijn belangrijk voor een goede en democratische bestuursvoering. In Nederland is deze verplichting dan ook in artikel 110 van de Grondwet verankerd.
De Wet openbaarheid van bestuur (Wob) geeft inhoud aan deze verplichting en biedt iedereen de mogelijkheid om informatie over een bestuurlijk onderwerp op te vragen bij een bestuursorgaan. In april 2016 is het wetsvoorstel Wet open overheid (Woo) door de Tweede Kamer aangenomen, waarbij de Woo de Wob moet gaan vervangen. Deze transitie van de Wob naar de Woo vereist een cultuurverandering bij bestuursorganen, nu de Woo uitgaat van een transparante en actief openbaarmakende overheid in tegenstelling tot de passieve openbaarmakingsverplichting die nu geldt op grond van de Wob. We zetten de belangrijkste veranderingen kort voor u uiteen.
Het Wob-verzoek
De Wob gaat uit van passieve openbaarmaking. De Wob kent in artikel 8 weliswaar een bevoegdheid om documenten ook actief openbaar te maken, maar van deze mogelijkheid wordt nauwelijks gebruikgemaakt. In de praktijk zal het bestuursorgaan op verzoek (een zogenaamd Wob-verzoek) bepaalde informatie openbaar maken. Het Wob-verzoek is in een tweetal opzichten begrensd. Zo kan een verzoeker alleen informatie opvragen die is opgenomen in documenten en zal hij bij zijn verzoek moeten aangeven dat het onderwerp van de gevraagde informatie van bestuurlijke aard is. De verzoeker hoeft geen belang te stellen bij zijn verzoek.
Het uitgangspunt van de Wob, dat expliciet is opgenomen in artikel 2 van de wet, is openbaarheid. Van dit uitgangspunt kan slechts in een beperkt aantal gevallen worden afgeweken. De Wob kent absolute en relatieve uitzonderingsgronden, zoals de bescherming van persoonsgegevens, bedrijfs- en fabricagegegevens of het belang van de geadresseerde om als eerste kennis te nemen van de informatie. Daarnaast gelden er beperkingen voor documenten die zijn opgesteld voor intern beraad. Over de persoonlijke beleidsopvattingen in deze documenten wordt in beginsel geen informatie verstrekt.
Van Wob naar Woo
De Woo beoogt een actieve en systematische ontsluiting van voor burgers relevante informatie. Bestuursorganen zullen hun besluitvormingsproces zo moeten inrichten dat met één druk op de knop de actief openbaar te maken versies kunnen worden vervaardigd. Dat is het streven.
Aanvankelijk was in het wetsvoorstel de verplichting opgenomen om een verplicht register in te voeren waarin eenieder kon nagaan welke openbare en niet-openbare documenten bij een bestuursorgaan berusten. Dit stuitte op veel bezwaren. Het zou leiden tot hoge kosten en veel meer inzet van mensen. In januari van dit jaar is het wetsvoorstel, onder meer naar aanleiding van deze kritiek, aangepast. Het doel van de Woo blijft hetzelfde, maar de uitvoerbaarheid ervan wordt vergroot. Zo is een register met alle documenten niet langer verplicht, krijgen bestuursorganen meer tijd om hun werkprocessen aan te passen en is in artikel 3.3 van de Woo preciezer omschreven op welke documenten de verplichte openbaarmaking betrekking heeft. Wel wordt reeds nu van bestuursorganen vereist om hun digitale informatiehuishouding op orde te brengen en zullen zij een contactfunctionaris moeten aanstellen die burgers informeert over de beschikbaarheid van informatie.
Met deze aanpassingen, een meerjarenplan van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, een specialistisch adviescollege, diverse pilots en voortgangsrapportages, is het de bedoeling dat de actieve openbaarheid gestructureerd wordt ingevoerd, zodat de burger straks sneller en eenvoudiger toegang heeft tot digitale overheidsinformatie en transparantie de nieuwe norm is.
Wilt u meer informatie over de Wob of de Woo, neemt u dan gerust contact op met onze specialist Anne van Onna.
#Openbaarheid #Wob #Woo #Wetsvoorstel #Wetopenoverheid #Wetopenbaarheidvanbestuur
